Amersfoort is de tweede stad van de provincie, gelegen aan de voet van de Utrechtse Heuvelrug. De oudste vermelding van de nederzetting dateert uit 1028. Amersfoort is gebouwd bij een voorde of oversteekplaats in het riviertje de Eem (Amer) en ontleent hieraan zijn naam. De bevaarbare Eem vindt haar ontstaan in het samenvloeien van een groot aantal beekjes, die komend van de westzijde van de Veluwe hun weg vervolgen door de Gelderse Vallei. Toen de nederzetting ontstond, maakte de Eem, naar men vermoedt, een oostwaartse bocht. Die bocht zou nu nog terug te vinden zijn in het beloop van Zuidsingel (ten oosten van de Kortegracht), Weverssingel en Havik. Door een verdwenen bedding ten oosten van het Spui stroomde het riviertje ten slotte in noordwestelijke richting naar de Zuiderzee. De voorde bevond zich waarschijnlijk bij het Havik. Daar kruiste de Bloemendalsestraat – als onderdeel van een oude noord-zuidroute – de Eem. Al voor 1200 had de bisschop van Utrecht in Amersfoort een hof, dat voor hem door de heer van Amersfoort werd bestuurd. Het bisschoppelijke hof moet ongeveer het gebied hebben ingenomen rond Groenmarkt, Appelmarkt en Papenhofstede. Dichtbij ontwikkelde zich een nederzetting van koop- en ambachtslieden. Het oudste deel daarvan lag waarschijnlijk tussen Havik en Krommestraat. Vervolgens werd de Maat bewoonbaar gemaakt, een weiland binnen de begrenzing van Langestraat, Zuidsingel en Kortegracht, en ten slotte de Breul, het lage moerassige gebied aan de overzijde van de Lange- en Kortegracht. Deze gracht, die de Eembocht afsneed, moet omstreeks 1200 zijn gegraven.